Ένας είναι ο εχθρός / έθνος αντιμπεριαλισμός και ανταγωνιστικό κίνημα

Ο αγώνας για την αταξική κοινωνία […] δεν κατευθύνεται µόνο ενάντια στον εξωτερικό εχθρό,την µπουρζουαζία, αλλά είναι κυρίως ένας αγώνας του προλεταριάτου µε τον ίδιο του τον εαυτό: µε τα καταστρεπτικά και φθαρτικά αποτελέσµατα του καπιταλιστικού συστήµατος πάνω στην ταξική του συνείδηση. […] Το προλεταριάτο δεν πρέπει να κάνει πίσω µπρος σε καµιά αυτοκριτική: αυτή πρέπει να είναι στοιχείο της ζωής του, αφού µόνο η αλήθεια µπορεί να είναι φορέας της νίκης του.

Γκ.Λούκατς, Ιστορία και Ταξική Συνείδηση

Η παρούσα έκδοση είναι µια προσπάθεια στενά συνδεδεµένη µε το εγχείρηµα της κατάληψης Φάµπρικα Υφανέτ, που δραστηριοποιείται στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Στην πορεία της η συλλογικότητα, µε αφορµή το πογκρόµ της 4ης Σεπτεµβρίου 2004 µετά την ήττα της εθνικής οµάδας ποδοσφαίρου της Ελλάδας από την αντίστοιχη της Αλβανίας, αναγνώρισε την αναγκαιότητα να ασχοληθεί µε το ζήτηµα του εθνικισµού-πατριωτισµού. Μια πιο µικρή οµάδα, µέσα από την συνέλευση, αποφάσισε να ασχοληθεί λίγο παραπάνω µε το ζήτηµα και να προχωρήσει περισσότερο την ανάλυση που ήδη είχε γίνει. Για εµάς κάθε προσπάθεια θεωρητικής εµβάθυνσης και ανάλυσης εκκινεί από την ανάγκη να εµπλουτίσουµε την πολιτική µας δράση. Καθηµερινά προσπαθούµε µε ένα σύνολο σχεδίων και εγχειρηµάτων να πραγµατώσουµε την αντιεξουσία, τόσο ως ανατροπή όσο και ως δηµιουργία. Ο αναστοχασµός πάνω στις πολιτικές πρακτικές και θέσεις είναι αναπόσπαστο συστατικό ενός ανταγωνιστικού κινήµατος, που φιλοδοξεί να συµβάλει στην κατεδάφιση του γερασµένου καπιταλιστικού κόσµου. Ο άνευρος ακαδηµαϊσµός είναι εξίσου εγκλωβιστικός µε τον αφόρητο πρακτικισµό. Αποσκοπούµε να αποσπάσουµε τους εαυτούς µας από τους αέναους κύκλους επανάληψης και µαταίωσης. Ποντάρουµε σε ένα κίνηµα που ανοίγει πεδία ανταγωνισµού µε την κυριαρχία, αρνούµενοι να επαναπαυτούµε σε πατροπαράδοτες λύσεις εν είδη συνταγής.

Αρχίζοντας λοιπόν τις συζητήσεις, αναγκαίος ήταν για εµάς ένας ορισµός της έννοιας του έθνους, ζήτηµα µε το οποίο καταπιανόµαστε στο κείµενο “Το Εθνικό Φαινόµενο”. Κανένα έθνος δεν ορίζεται αντικειµενικά. Τα έθνη παρόλα αυτά είναι πραγµατικά. Πραγµατικά µε την έννοια ότι αποτελούν φαντασιακές κοινότητες και “κάτω από ορισµένες συνθήκες, µόνο οι φαντασιακές κοινότητες είναι πραγµατικές”. Έτσι, µη µπορώντας να αντιµετωπίσουµε το έθνος ως “ψευδή συνείδηση”, υπό την έννοια ότι υπάρχει µέσα στην ιστορία και την επηρεάζει, επιλέγουµε από µία αντιεξουσιαστική σκοπιά να εναντιωθούµε σε αυτό.

Επιδίωξη της έκδοσης δεν είναι να αποδείξει ότι το έθνος είναι “κακό”. Όχι επειδή έχουµε αµφιβολίες περί αυτού, αλλά επειδή τα κείµενα προϋποθέτουν µία από τα πριν αντεθνική ανάλυση και στάση. Το υπόβαθρο πάνω στο οποίο πατάει η κριτική µας είναι το κλασσικό αίτηµα της επαναστατικής-διεθνιστικής παράδοσης “ο κάθε εκµεταλλευόµενος πρέπει να επιτεθεί πρώτα στο “δικό του” κράτος”. Βέβαια, η συζήτηση περί διεθνισµού δεν τελειώνει σε µία πρόταση. Επίσης, την απάντηση στο ερώτηµα “τι σηµαίνει διεθνισµός σήµερα και πώς µπορεί να εκφραστεί πρακτικά µέσα στους αγώνες” οµολογούµε ότι δεν την έχουµε, στην ολότητα της τουλάχιστον. Αυτό όµως που µε σιγουριά µπορούµε να πούµε είναι ότι η απάντηση αυτή δεν µπορεί να δοθεί µέσα από τα σχήµατα και τις πρακτικές της κρατικιστικής, αντιµπεριαλιστικής Αριστεράς. Απαραίτητος (αν και όχι αποκλειστικός) όρος για την ανασύνθεση ενός ριζοσπαστικού, διεθνιστικού προτάγµατος είναι η θεωρητική και πρακτική κριτική του εθνικισµού/πατριωτισµού στις διάφορες εκφάνσεις του. Γι’ αυτό, στόχος µας είναι να δούµε, που και µε ποιο τρόπο, µία ιδεολογία της κυριαρχίας, όπως ο εθνικισµός, αναπαράγεται µέσα στο ανταγωνιστικό κίνηµα ως η κυρίαρχη ιδεολογία του και να αναδειχθεί ο εγκλωβισµός του µέσα σε αυτή. Ο αντιµπεριαλισµός αποτέλεσε ιστορικά το κύριο µέσο εγγραφής της εθνικής ιδεολογίας στο εσωτερικό του επαναστατικού κινήµατος. Εποµένως, όσο και αν θέλουµε δεν µπορούµε να δούµε µία κριτική στον εθνικισµό ανεξάρτητα και αποκοµµένα από µία κριτική στον αντιµπεριαλισµό. Ο αντιµπεριαλισµός είναι κρατική ιδεολογία. Κι αυτό γιατί εθνικοποιεί τον κοινωνικό ανταγωνισµό, αντικαθιστώντας τον µε ανταγωνισµούς µεταξύ “ισχυρότερων” και “ασθενέστερων” κρατών. Ανάγει σαν κύριο εχθρό τις ακραίες εκφάνσεις του καπιταλισµού και δεν τον πολεµά στην ολότητα του. Σε αυτήν την κριτική αφιερώνονται δύο από τα κείµενα του εντύπου: τα “Αντιµπεριαλισµός: Το Κατώτερο Στάδιο του Αντικαπιταλισµού” και “Αντιµπεριαλισµός Reloaded”.

Αντίστοιχα, η κριτική στον αντιµπεριαλισµό θα µπορούσε να διαβαστεί και ως κριτική στον κυρίαρχο λόγο περί αντιπαγκοσµιοποίησης, όπως εκφράζεται από την πλειοψηφία του οµώνυµου κινήµατος. Μερικοί θα λέγανε ότι στην “εποχή της παγκοσµιοποίησης” το εθνικό ζήτηµα έχει λήξει. Μάλλον δεν θέλουν να παραδεχτούν ότι τα “µοντέρνα” τους εργαλεία είναι ήδη σκουριασµένα. Παρόλα αυτά, βλέποντας κριτικά το κίνηµα της αντιπαγκοσµιοποίησης (µέσα σε αυτό θέτοντας και τους εαυτούς µας µε τον τρόπο που βρεθήκαµε τότε σε αυτό το κίνηµα) θα πούµε πλέον, ότι στην “εποχή της παγκοσµιοποίησης” βλέπουµε ανεδαφική τη συζήτηση περί σύγκρουσης έθνους-κράτους και παγκοσµιοποίησης, όπως προσπαθούµε να δείξουµε στο κείµενο “ Έθνος-Κράτος και Παγκοσµιοποίηση”. Έθνος, κράτος και κεφάλαιο είναι ιστορικά τόσο συνδεδεµένα και ανεπτυγµένα πατώντας το ένα πάνω στο άλλο, που παρά τις φαινοµενικές αντιπαραθέσεις τους, κανένας από αυτούς τους πόλους δεν µπορεί πλέον να υπάρξει αυτόνοµα. Αντίθετα, η πραγµατική σύγκρουση, την οποία αναγνωρίζουµε και στην οποία θέλουµε να εστιάσουµε, είναι ο κοινωνικός ανταγωνισµός στις διάφορες χωροχρονικές εκφάνσεις του. Ο αγώνας ενάντια στον καπιταλισµό είναι αναπόφευκτα και αγώνας ενάντια στο έθνος και αντίστροφα. Όσοι ακόµα θέλουν να µιλούν για τις “πέντε πολυεθνικές που κάνουν κουµάντο”, σφυρίζουν αδιάφορα.

Σε αυτά λοιπόν τα πλαίσια, κινείται και η βασική δουλειά της οµάδας η οποία αποκρυσταλλώνεται στα τέσσερα πρώτα κείµενα της ανά χείρας έκδοσης. Στο τέλος της έκδοσης υπάρχουν τρία παραρτήµατα. Το πρώτο, µε τίτλο “ Έθνος και ελληνικός κοινωνικός σχηµατισµός”, αποτελεί µια προσπάθεια να ερµηνεύσουµε σε αδρές γραµµές την ηγεµονία και τους µετασχηµατισµούς της ελληνικής εθνικής ιδεολογίας σε συνάρτηση µε ευρύτερες αλλαγές στον κοινωνικό σχηµατισµό, από το τέλος του εµφυλίου µέχρι σήµερα. Το δεύτερο παράρτηµα είναι η µετάφραση του κειµένου “Socialism or Antiimperialism? The Left and Revolution in Iran” της Val Moghadam, το οποίο πρωτοδηµοσιεύτηκε το 1987 στο περιοδικό New Left Review. Το ενδιαφέρον του έγκειται στο γεγονός ότι δείχνει πώς ο αντιµπεριαλισµός της ιρανικής Αριστεράς συνέβαλλε στην εδραίωση της εξουσίας των ισλαµιστών το 1979 και στον εγκλωβισµό της όποιας κοινωνικής δυναµικής υπήρχε στο εθνικό-καπιταλιστικό πλαίσιο. Στο τρίτο και τελευταίο παράρτηµα, παραθέτουµε πέντε κείµενα της συλλογικότητας Φάµπρικα Υφανέτ σχετικά µε τα ζητήµατα εθνικισµός/ρατσισµός, τα οποία γράφτηκαν και µοιράστηκαν µε αφορµή αντίστοιχες διαδηλώσεις που διοργάνωσε η συλλογικότητα, την περίοδο από τον Οκτώβριο του 2004 έως το ∆εκέµβριο του 2006.∆ιαβάζοντας κάποιος αυτά τα παλαιότερα κείµενα µπορεί να διαπιστώσει τις συνέχειες και τις ασυνέχειες του προβληµατισµού µας, τα σηµεία στα οποία αυτός µετασχηµατίζεται, εξελίσσεται, αλλάζει γραµµή πλεύσης ή εµπλουτίζεται.

Οµάδα ενάντια στον εθνικισµό

pdf: Ένας είναι ο εχθρός