10 + 1 σημεία για τις μεταναστευτικές ροές και τη διαχείρισή τους

1

Οι μεταναστευτικές ροές προς την ευρώπη αυξήθηκαν ραγδαία μέσα στο καλοκαίρι. Χιλιάδες μετανάστες και μετανάστριες κυρίως από τη συρία, όπου ο πόλεμος μαίνεται, διασχίζουν τα σύνορα αναζητώντας καλύτερες συνθήκες ζωής, με προορισμό κυρίως χώρες της κεντρικής και βόρειας ευρώπης. Την ίδια στιγμή, η μετανάστευση και από άλλες χώρες, είτε της μέσης ανατολής, είτε της αφρικής, συνεχίζεται. Με το κλείσιμο των χερσαίων συνόρων στον έβρο, το πέρασμα των μεταναστών στην ευρώπη γίνεται πλέον μέσω θαλάσσης (ελληνοτουρκικά παράλια). Οι συνθήκες που κάνουν τις χώρες αυτές μη βιώσιμες για μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού τους είναι κυρίως οι συνεχιζόμενοι πόλεμοι και η φτώχεια ενώ σημαντική είναι και η εμπλοκή των δυτικών κρατών -μεταξύ αυτών και του ελληνικού-, είτε αυτή γίνεται άμεσα (βομβαρδισμοί, στρατιωτικές επεμβάσεις), είτε αυτή γίνεται έμμεσα (εμπόριο όπλων στην περιοχή κτλ).

2

Οι σύριοι και οι σύριες που διασχίζουν τα ευρωπαϊκά σύνορα στην πλειονότητά τους έχουν κάποια οικονομική ευχέρεια, καθώς, κατά κύριο λόγο, αποτελούσαν τη μεσαία και μικρομεσαία τάξη της συρίας. Επιπλέον, οι περισσότερες αποτελούν εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό (σε αντίθεση με μετανάστες άλλων χωρών που είναι κατά βάση ανειδίκευτοι εργάτες και οικονομικοί μετανάστες). Το γεγονός αυτό είναι που τους κάνει χρήσιμους για το ευρωπαϊκό κεφάλαιο, εφόσον προσφέρουν από τη μία εξειδικευμένη εργασία (πχ η γερμανία ανακοίνωσε πως χρειάζεται 500.000 εξειδικευμένες εργάτριες και εργάτες), η οποία, από την άλλη, θα είναι φθηνή, εξαιτίας της θέσης των μεταναστών ως τέτοιων -και όχι ως πολιτών με κατοχυρωμένα δικαιώματα- μέσα στην ευρωπαϊκή αστική κοινωνία, αυξάνοντας τελικά τα κέρδη των εκεί αφεντικών.

3

Η αντιμεταναστευτική πολιτική, όπως και η διαχείριση των συνόρων, δεν αποτελούν δύο σταθερές συνθήκες, αλλά ούτε και αλλάζουν με τυχαίο τρόπο. Αντιθέτως, μεταβάλλονται, ανάλογα με τις ανάγκες του κεφαλαίου, αλλά και την πίεση που ασκούν τα ίδια τα υποκείμενα μέσα από την κίνησή τους (βλ. 6). Για τον λόγο αυτό, βλέπουμε σήμερα, μια διαχείριση μεταναστευτικών ροών δύο ταχυτήτων: Όσες μετανάστριες είναι “χρήσιμες” και παράλληλα έχουν την οικονομική ευχέρεια να πληρώσουν τους διακινητές -είτε αυτοί είναι λαθρέμποροι, είτε σχετίζονται (άμεσα και έμμεσα) με το κράτος- μετονομάζονται από λαθρομετανάστες σε πρόσφυγες. Ο μεγαλύτερος αριθμός αυτών των μεταναστών θα φτάσει κάποια στιγμή στον προορισμό του, ώστε να αποτελέσει, εκεί πλέον, κομμάτι του υποτιμημένου εργατικού δυναμικού. Οι υπόλοιποι θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν τον άλλο τρόπο διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών: πνιγμοί στα σύνορα, εγκλεισμός σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, επιχειρήσεις σκούπα, πογκρόμ και ρατσισμό. Άλλωστε, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης λειτουργούν, με χιλιάδες μετανάστες να βρίσκονται ακόμα έγκλειστοι σε αυτά. Με άλλα λόγια: όταν η ευρώπη χρειάζεται φτηνό εργατικό δυναμικό, τα σύνορα γίνονται πιο διαπερατά. Αντιθέτως, όταν οι μετανάστριες περισσεύουν, αυξάνεται η φύλαξή τους και γίνονται κλειστά και αδιαπέραστα,.

4

Για να εμπεδωθεί η αλλαγή αυτή στον τρόπο διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών, έπρεπε να προηγηθεί, όμως, η αλλαγή ρητορικής γύρω από τους μετανάστες. Έτσι και έγινε. Η κυρίαρχη ρητορική μετατοπίστηκε προς μια ανθρωπιστική κατεύθυνση. Οι μετανάστες και οι μετανάστριες από “εχθροί” και “λαθραίοι”, γίνανε “θύματα” και “πρόσφυγες”. Όσοι από αυτούς είναι χρήσιμοι, δεν θεωρούνται πλέον “άγριοι” και “απολίτιστοι” που εγκληματούν ασύστολα, αλλά “κακόμοιροι” και “φουκαράδες” που έχουν πέσει θύματα ακατανόητων δυνάμεων που τους υπερβαίνουν. Απέναντι σε όσους επιμένουν να αντιμετωπίζουν τους μετανάστες σαν κακόμοιρους, εμείς απαντάμε: Είναι κακόμοιρες αυτές που αψηφούν τόσους κινδύνους και διανύουν χιλιάδες χιλιόμετρα για μια καλύτερη ζωή; Αυτοί που εξεγείρονται μέσα και έξω από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ζητώντας καλύτερες συνθήκες διαβίωσης; Αυτοί που συγκρούονται με την αστυνομία και τον στρατό στα σύνορα και όπου αλλού τους φράζουν τον δρόμο; Αυτές που, πάνω από δύο δεκαετίες στην ελλάδα, αντιμετωπίζουν τα ρατσιστικά σχόλια, τα βλέμματα γεμάτα μίσος, την υποτίμηση και την εκμετάλλευση; Που διεκδίκησαν την ίδια τους την ύπαρξη μέσα από τους αγώνες τους;

5

Η διαχείριση των μεταναστών ως θύματα μπορεί να διαφέρει αρκετά από την διαχείρισή τους ως εχθρούς. Εμπεριέχει, όμως, κοινή λογική βάση. Πρώτον, κάθε είδους διαχείριση επιλέγεται με βάση την κερδοφορία του κεφαλαίου, και ποτέ με βάση τις ανάγκες των ίδιων των μεταναστών και των μεταναστριών. Δεύτερον, και οι δυο τρόποι διαχείρισης -είτε με την καταστολή, είτε με τη θυματοποίηση- αντιμετωπίζουν τις μετανάστριες ως κάτι ξένο, ως το “αλλο”· ως άβουλα όντα, που δεν έχουν λόγο πάνω στις ίδιες τις ζωές τους. Εν τέλει, και η λογική που θέλει τους μετανάστες άβουλα θύματα, χτίζει τείχη που μας διαχωρίζουν απ’ αυτούς.

6

Οι ανάγκες του κεφαλαίου δεν είναι όμως ο μόνος παράγοντας που επηρεάζει την διαπερατότητα των συνόρων. Σημαντικό ρόλο παίζει και η ίδια η κίνηση των μεταναστριών, την οποία δεν πρέπει να αψηφούμε καθόλου. Οι μετανάστες μη αποδεχόμενοι τον θάνατο ως μόνη λύση, ξεκινάνε την αναζήτηση ενός καλύτερου αύριο, και με αυτή τους την κίνηση συγκρούονται καθημερινά στα σύνορα με στρατούς, αστυνομίες, φασίστες, ακόμα και τα ίδια τα κυκλώματα των διακινητών. Οι συγκρούσεις των μεταναστών (μαζί με την κίνηση των αλληλέγγυων), ασκούν καθοριστική πίεση στη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη διαχείριση των συνόρων. Εμείς λοιπόν, βλέπουμε όσες και όσους επιλέγουν να μεταναστεύσουν σαν ενεργά υποκείμενα, που μέσα από τις επιλογές τους αντιτίθενται στην τάση του καπιταλισμού να ελέγξει την κίνησή τους.

7

Η διαπερατότητα των συνόρων μπορεί να έχει αλλάξει, η ίδια η συνθήκη των συνόρων όμως, πρέπει να παραμείνει εμπεδωμένη. Το αποτέλεσμα είναι την ίδια στιγμή που το κράτος μπορεί σε πολλές περιπτώσεις να αναλαμβάνει το ίδιο χρέη διακινητή, επίσης, να κλείνει τελείως τα χερσαία σύνορα, οδηγώντας σε εκατοντάδες θανάτους στα θαλάσσια σύνορα. Μόνο τις τελευταίες δύο εβδομάδες είχαμε τρία ναυάγια με πάνω από 70 νεκρούς στο αιγαίο, καθώς και έναν νεκρό μετανάστη που πυροβολήθηκε από λιμενόμπατσο. Οι πνιγμοί αυτοί δεν είναι ατυχήματα. Οφείλονται στην ίδια την συνθήκη των συνόρων. Είναι κρατικές δολοφονίες.

8

Γύρω από τις μεταναστευτικές ροές στήνεται μια μεγάλη οικονομία. Πρώτος κρίκος αυτής, είναι τα ίδια τα κράτη που, με πρόφαση την υποδοχή μεταναστριών και μεταναστών, λαμβάνουν τεράστια ποσά από ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις. Δεύτερος κρίκος, η μαφία των διακινητών, που πολύ συχνά βρίσκεται σε άμεση συνεργασία με το κράτος ή κρατικούς θεσμούς (αστυνομία, δήμοι, συνοριοφύλακες). Τρίτος κρίκος σε αυτή την οικονομία, η αθάνατη ελληνική επιχειρηματικότητα: από ταξιτζήδες και ξενοδόχους, μέχρι περιπτεράδες, ταβερνιάριδες, ακόμα και μηχανόβιους (που κλέβουν τις μηχανές των σκαφών με τα οποία έρχονται οι μετανάστες στην ελλάδα), όλοι κοιτάνε να εκμεταλλευθούν όσο περισσότερο γίνεται τους μετανάστες. Τι σημαίνει αυτό; Μπουκαλάκι νερού τρία ευρώ, φόρτιση κινητού άλλα τόσα, φαγητά, σκηνές, τσιγάρα, διαδρομές, όλα σε “τιμές ευκαιρίας”. Τελευταίος κρίκος αυτής της (παρα)οικονομίας, οι γνωστές σε όλες μας ΜΚΟ, οι οποίες πουλάνε ανθρωπισμό για να λάβουν τα ευρωπαϊκά κονδύλια που τους αναλογούν, και, αφού επενδύσουν ένα μικρό ποσοστό (έως και καθόλου) αυτών σε κάποιες βασικές υποδομές, τσεπώνουν τα υπόλοιπα και εξαφανίζονται. Όσον αφορά βέβαια τις ΜΚΟ, δεν πρέπει να ξεχνάμε τον βρώμικο ρόλο που έχουν παίξει σε πολλές υποθέσεις, όπως αυτές των οροθετικών γυναικών.

9

Οι διαφόρων ειδών φασίστες δεν εξαφανίστηκαν. Ίσα-ίσα βρήκαν νέους τρόπους και πεδία να δραστηριοποιηθούν με την άφιξη των μεταναστών. Πέρα από τις συνήθεις τακτικές τους να κυνηγούν, να ξυλοκοπούν κτλ μετανάστριες και μετανάστες, πλέον προσπαθούν να επωφεληθούν χρηματικά από την υποτίμηση τους. Όσοι μετανάστες έρχονται αυτή τη στιγμή στην ελλάδα, δεν μένουν εδώ, αλλά μεταφέρονται στα ελληνομακεδονικά σύνορα, τα οποία περνάνε με το αντίστοιχο οικονομικό τίμημα. Στις ομάδες διακίνησης των μεταναστών, όπου ο καθένας και η καθεμιά πληρώνει γιγαντιαία ποσά για να μεταφερθεί στην Αθήνα, συμμετέχουν ενεργά και οι φασίστες. Πώς αλλιώς θα μπορούσαν να υποτιμηθούν τόσο, χωρίς τη συνεργεία και τα μέσα του φασισμού; Το χρήμα και το εμπόριο στις περιοχές εισόδου των μεταναστών, λειτουργεί το ίδιο ρατσιστικά, λειτουργεί ως μέσο υποτίμησης και βίας. Έτσι, καθώς τους κυνηγούν, επιδιώκουν ταυτόχρονα να κεφαλαιοποιήσουν χρηματικά, όσο γίνεται περισσότερο, το σύντομο πέρασμα των μεταναστών από την ελλάδα.

10

H ρητορική του μίσους απέναντι στους μετανάστες (που σκοπό έχει την υποτίμησή τους και τη δημιουργία ενός πλεονάζοντος εργατικού δυναμικού χωρίς καμία αναγνώριση), αλλά και η ρητορική που βλέπει τους μετανάστες ως θύματα, για τους οποίους η φιλεύσπλαχνη αριστερά και οι φιλανθρωπικές της οργανώσεις πρέπει να μεριμνήσουν, μπορεί να μην αποτελούν ακριβώς τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Έχουν, όμως, ένα κοινό. Όσο και αν διαφέρουν στον τρόπο αντιμετώπισης των μεταναστών -και σε επίπεδο δρόμου μπορεί συχνά και να συγκρούονται-, και οι δύο ρητορικές στόχο έχουν να ανταποκριθούν στις ανάγκες και να διατηρήσουν τις ισορροπίες των αστικών κοινωνιών. Η φιλανθρωπία μπορεί να απέχει χιλιόμετρα από μια ρατσιστική αντιμετώπιση, συνεχίζει, όμως, να βλέπει τους μετανάστες και τις μετανάστριες ως άβουλα όντα, τα οποία πρέπει να προστατεύσει. Tο κυριότερο λάθος μιας φιλάνθρωπης προσέγγισης είναι ότι αντιμετωπίζει τη μετανάστευση σαν ένα καιρικό φαινόμενο. Δεν ασχολείται ούτε με τα αίτια που οδηγούν τους ανθρώπους αυτούς στη μετανάστευση, ούτε με το γιατί/πώς εμπλέκονται σ’ αυτήν η εε και το ελληνικό κράτος. Δεν προσπαθεί να στήσει κοινούς αγώνες με τις μετανάστριες και τους μετανάστες, ακριβώς γιατί δεν τις αντιλαμβάνεται ως ίσες, αλλά ως “άλλες” και διαφορετικές.

+1

Σε έναν κόσμο που όλα νοούνται ως μόνιμα, αναγνωρισμένα, σταθερά και εδαφικοποιημένα, με βάση το σύνορο που ορίζει το “μέσα” και το “έξω”, και οργανώνονται με ορίζοντα το κράτος, σε μια αστική κοινωνία που αναγνωρίζει μόνο “πολίτες”, οι μετανάστες και οι μετανάστριες είναι αυτές που διαπερνούν κάθε έννοια μονιμότητας και σταθερότητας, που δεν ταξινομούνται παρά μόνο ως “το άλλο”, ακόμα κι αν ζουν δίπλα μας. Στεκόμαστε αλληλέγγυοι και αλληλέγγυες δίπλα τους, στην προσπάθειά τους να διαρρήξουν, πριν το επόμενο σύνορο, την εικόνα της θυματοποίησής τους. Μέχρι να κάνουμε τις ροές των επιθυμιών μας να συναντηθούν.

ΝΑ ΜΗΝ ΣΥΝΗΘΙΣΟΥΜΕ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ, ΝΑ ΓΚΡΕΜΙΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ “ΑΛΛΟΥ”

ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΚΟΣΜΟ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ, ΧΑΡΤΙΑ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΕΣ