Συνέντευξη με συντρόφισσα από την Πολωνία που συμμετέχει στους αγώνες υπέρ των εκτρώσεων

Απόσπασμα από την έκδοση “Η τομή της αναπαραγωγής: παλιές και σύγχρονες ιστορίες για τη δυνατότητα της έκτρωσης και τις κινήσεις εναντίον της”.

Σύντομα θα ανέβει ολόκληρο το έντυπο ψηφιακά.

To pdf του αποσπάσματος εδώ.

iii. Συνέντευξη με συντρόφισσα από την Πολωνία που συμμετέχει στους αγώνες υπέρ των εκτρώσεων (Μάιος 2020)

1. Ποιος ήταν ο νόμος σχετικά με τις εκτρώσεις στην Πολωνία πριν το 1993 και πώς εφαρμοζόταν στην πράξη;

Στην Πολωνία, πριν από το 1993, βρισκόταν σε ισχύ ο νόμος της 27ης Απριλίου του 1956 σχετικά με τις προϋποθέσεις της νόμιμης έκτρωσης. Ο συγκεκριμένος νόμος επέτρεπε τον τερματισμό της εγκυμοσύνης μόνο στις τρεις ακόλουθες περιπτώσεις: αν η ιατρική γνωμάτευση δημιουργούσε ανησυχίες για την υγεία του εμβρύου και/ή της μητέρας, αν η εγκυμοσύνη ήταν αποτέλεσμα αξιόποινης πράξης και αν η έγκυος αντιμετώπιζε συνθήκες κοινωνικής δυσχέρειας. Η τελευταία περίπτωση στοιχειοθετούνταν με μια δήλωση εκ μέρους της γυναίκας. Δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες σχετικά με το πώς εφαρμοζόταν. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι ανταποκρινόταν σε έναν από τους πιο κοινούς λόγους για τους οποίους οι γυναίκες δεν ήθελαν να κάνουν παιδιά.

2. Ποιες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες, που αναδύθηκαν τις δεκαετίες του 1980-1990, οδήγησαν στην αναδιαμόρφωση του νόμου περί έκτρωσης το 1993 σε μια πιο αυστηρή κατεύθυνση; Με ποια διαδικασία έγινε η αλλαγή και ποιοι συνέβαλαν στη διαμόρφωση των νέων χαρακτηριστικών του νόμου;

Η εκκλησία ήταν εξ αρχής επικριτική προς τον νόμο του 1956 για την έκτρωση, αλλά μόνο στα τέλη της δεκαετίας του 1970 άρχισε να αντιμετωπίζεται ως ζήτημα που αφορά την κοινή γνώμη. Το 1977 η Πολωνική Επιτροπή για την Υπεράσπιση της Ζωής, της Οικογένειας και του Έθνους κατέθεσε ένα υπόμνημα που απαιτούσε αλλαγές στον σχετικό νόμο. Μάζεψαν 12.000 υπογραφές, αλλά το πολωνικό κοινοβούλιο απέρριψε το αίτημα, δηλώνοντας πως ο τρέχων νόμος προστατεύει τις γυναίκες από τις παράνομες αμβλώσεις οι οποίες γίνονται σε συνθήκες που διακινδυνεύουν την υγεία τους και τη ζωή τους. Παρόλα αυτά το δημοψήφισμα ήταν μια νίκη για την Επιτροπή, καθώς -σύμφωνα με μια από τις δημιουργούς του, την Marian Barański- σκοπός τους δεν ήταν η αλλαγή του νόμου, αλλά να αναδυθεί το ζήτημα στο επίπεδο του δημόσιου διαλόγου. Πράγμα το οποίο και κατάφεραν.

Κατά τη δεκαετία του 1980, η Καθολική Εκκλησία και οργανώσεις ενάντια στην ελεύθερη επιλογή σχετικά με την έκτρωση διεξήγαγαν μια σειρά από καμπάνιες και διαμαρτυρίες κατά των αμβλώσεων. Ως αποτέλεσμα οι συζητήσεις περί των εκτρώσεων έγιναν πιο συχνές και αναζωπυρώθηκαν. Είναι αξιοσημείωτο να αναφέρουμε, ως αναμφισβήτητη νίκη των οργανώσεων κατά της ελεύθερης επιλογής και ως ήττα του κινήματος υπέρ της έκτρωσης, ότι με το πέρασμα των χρόνων, ενόσω ο πόλεμος ενάντια στις εκτρώσεις συνεχιζόταν, η ρητορική μεταβαλλόταν σταδιακά από μια επιστημονική αντικειμενικότητα σε μια συναισθηματικά χρωματισμένη γλώσσα, η οποία χρησιμοποιούνταν από οργανώσεις κατά της ελεύθερης επιλογής (για παράδειγμα επέλεγαν να αυτοαποκαλούνται ως οργανώσεις «υπέρ της ζωής»).

Το 1987, μια καθολική οργάνωση, ο Σύλλογος της Καθολικής Διανόησης, έκανε έκκληση στο πολωνικό κοινοβούλιο με αίτημα να αντικαταστήσουν τον υπάρχοντα νόμο για τη διακοπή της κύησης με ένα νομοσχέδιο που αφορούσε την «προστασία της γονεϊκότητας». Η επιτροπή συγκροτήθηκε και το νομοσχέδιο βρισκόταν υπό διαβούλευση στο κοινοβούλιο για πολλά από τα επόμενα χρόνια. Κατ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκαν τα προσχέδια για τον νόμο κατά των εκτρώσεων που ισχύει σήμερα στην Πολωνία.

Το 1989, το Κέντρο για την Έρευνα της Κοινής Γνώμης διεξήγαγε μια δημοσκόπηση ζητώντας από τους συμμετέχοντες τη γνώμη τους σχετικά με τον νόμο για τις αμβλώσεις. Το 20% των ερωτηθέντων επιθυμούσαν την ολική απαγόρευση των εκτρώσεων, το 25% επιζητούσε το δικαίωμα του τερματισμού της εγκυμοσύνης χωρίς κάποιον περιορισμό και περισσότεροι από τους μισούς δήλωναν ότι θα ψήφιζαν για εκτρώσεις χωρίς περιορισμούς σε ένα επερχόμενο δημοψήφισμα. Στα επόμενα τέσσερα χρόνια το ίδιο κέντρο επανέλαβε πολλές φορές τη δημοσκόπηση. Αυτά τα γεγονότα δείχνουν πώς το θέμα των εκτρώσεων έγινε δημόσιο ζήτημα και συζητιόταν ως προσωπική γνώμη.

Το 1992, ως απάντηση στο πρώτο νομοσχέδιο που οραματιζόταν την ολική απαγόρευση των εκτρώσεων και την τιμωρία των γυναικών που τερμάτιζαν την εγκυμοσύνη τους, ιδρύθηκε η πρωτοβουλία που είναι σήμερα γνωστή ως επιτροπή Bujak. Σκοπός της ήταν η συλλογή υπογραφών για τη διεξαγωγή εθνικού δημοψηφίσματος για το ζήτημα. Μετά από μαζική συμμετοχή πολιτικών, οργανώσεων, ακτιβιστών και ανθρώπων που συνήθως δεν ήταν ενεργοί στο πεδίο του κοινωνικού ακτιβισμού μαζεύτηκαν περίπου 1.300,00 με 1.700,00 υπογραφές. Επίσης, μαζικές διαδηλώσεις έλαβαν μέρος σε αρκετές πόλεις της Πολωνίας. Όμως, παρ’ όλη την κοινωνική αντίσταση, το κοινοβούλιο απέρριψε το αίτημα για το δημοψήφισμα.

Ο νέος νόμος ίσχυσε από την 7η Ιανουαρίου του 1993 και παραμένει έγκυρος και αμετάβλητος μέχρι σήμερα (2020). Προστατεύει τη ζωή του εμβρύου υπέρ της ευημερίας της κυοφορούσας και επιτρέπει τον τερματισμό της εγκυμοσύνης υπό τις τρεις παρακάτω περιπτώσεις: αν η εγκυμοσύνη αποτελεί απειλή για τη ζωή ή την υγεία της εγκύου, αν οι προγεννητικές διαγνώσεις ή άλλες ιατρικές ενδείξεις παρουσιάζουν υψηλή πιθανότητα για σοβαρή ή αμετάκλητη βλάβη του εμβρύου ή ανίατη ασθένεια που απειλεί τη ζωή του και αν η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα αξιόποινης πράξης, όπως βιασμού ή αιμομιξίας. Η εφαρμογή του νόμου συνοδεύτηκε από μαζικές διαδηλώσεις σε όλη την επικράτεια της χώρας.
Η Καθολική Εκκλησία αναμείχθηκε σημαντικά στη διαμόρφωση του νέου νόμου, με το πρώτο προσχέδιο του νόμου να έχει προετοιμαστεί ουσιαστικά από επιτροπή αποτελούμενη από μέλη της Επισκοπής. Ένας από τους λόγους είναι ότι, μετά την αλλαγή του πολιτικού συστήματος το 1989, η εκκλησία έλαβε πάλι τη θέση σημαντικού πολιτικού παράγοντα, στον αντίποδα της περιθωριοποίησής της κατά τη διάρκεια της επικράτησης του κοσμικού δόγματος στην Πολωνική Λαϊκή Δημοκρατία. Η οργάνωση Solidarność (ηγετικός παράγοντας στην ανατροπή του κομμουνισμού τη δεκαετία του 1980) συγκροτήθηκε για τον επαναπροσδιορισμό της «πολωνικότητας» γύρω από τον αφανισμό των παραδόσεων και των θεσμών, όπως ο καθολικισμός και η εκκλησία. Σύμφωνα με τη νέα πολωνική μυθολογία ο αφανισμός πραγματοποιήθηκε κατά τον κομμουνισμό, καθώς ήταν ένα πολιτικό σύστημα που επιβλήθηκε στους Πολωνούς από έναν ξένο εισβολέα.

3. Ποια ήταν η αντίδραση του κόσμου μετά την αλλαγή του νόμου και πώς τους επηρέασε; Ποιες ήταν οι πρακτικές αλλαγές που επέφερε στη διαδικασία της έκτρωσης και πώς διευθετούν οι γυναίκες το ζήτημα όλα αυτά τα χρόνια;

Οι πρακτικές αλλαγές στη διαδικασία των αμβλώσεων οδήγησαν στην άνθηση μιας παράνομης βιομηχανίας εκτρώσεων. Οι τιμές εκτοξεύτηκαν κατακόρυφα, περιορίζοντας σημαντικά την πρόσβαση σε αυτές. Προτού το χάπι άμβλωσης διαδοθεί, η πιο συχνή λύση για τον τερματισμό μιας εγκυμοσύνης ήταν να ταξιδέψουν οι ενδιαφερόμενοι στη Γερμανία ή στη Σλοβενία -χώρες όπου επιτρέπονται νόμιμα οι αμβλώσεις χωρίς περιορισμούς- και να απευθυνθούν σε ιδιωτικές κλινικές εκεί. Αυτό φυσικά απαιτούσε πολλά χρήματα και ήταν χρονοβόρο. Ως επακόλουθο, προφανώς, αναπτύχθηκε η βιομηχανία του τουρισμού με σκοπό την έκτρωση, εκμεταλλευόμενη όσους βρίσκονταν σε δεινή κατάσταση και προσφέροντας ταξίδια σε κλινικές του εξωτερικού υπό σημαντικές προϋποθέσεις, όπως μειώνοντας το κόστος της ιατρικής διαδικασίας με τη χρήση μη αποστειρωμένου εξοπλισμού κ.τ.λ. Όλα αυτά οδήγησαν στον στιγματισμό της έκτρωσης, ως διαδικασίας όχι μόνο αμαρτωλής αλλά και τρομερά επικίνδυνης. Επίσης, ο φιλελεύθερος λόγος τη συνέδεσε με ψυχολογικά τραυματικές εμπειρίες. Χάρη στη φανταστική δουλειά της Ομάδας για την Έκτρωση και των πολλών ετών της ριζοσπαστικής φεμινιστικής δράσης, αυτός ο λόγος έχει αρχίσει να μεταβάλλεται και η εμπειρία της έκτρωσης έχει ξεκινήσει σιγά σιγά να ομαλοποιείται, καθώς πολλές γυναίκες ενθαρρύνονται να ανοιχτούν για την εμπειρία τους. Δυστυχώς, αυτό το οποίο παραμένει αμετάβλητο είναι ότι, καθώς δεν μπορούμε να έχουμε νόμιμη πρόσβαση στην έκτρωση κατόπιν αιτήματος, θα υπάρξει κάποιος ο οποίος θα προσπαθήσει να επωφεληθεί από την ευαλωτότητα του εκάστοτε ατόμου. Επιπλέον, από τη στιγμή που το χάπι άμβλωσης διαδόθηκε ως μέθοδος, υπήρξε η ανάγκη να βρισκόμαστε σε επιφυλακή σχετικά με απατηλές ιστοσελίδες που πουλάνε χάπια σε τιμές διπλάσιες του κόστους, και δυστυχώς υπάρχουν αρκετές.

4. Ποια είναι η κοινή γνώμη για την πρακτική της έκτρωσης; Υπάρχει κάποιο μεγάλο κίνημα, είτε υπέρ είτε κατά των εκτρώσεων; Ποια κοινωνικά κομμάτια εμπεριέχει και επηρεάζει;

Η πλειοψηφία υποστηρίζει να παραμείνει ο νόμος περί εκτρώσεων ως έχει. Δυστυχώς επικρατεί ακόμα η πεποίθηση πως μια έκτρωση ισοδυναμεί με δράμα στη ζωή μιας γυναίκας, και επομένως ο αριθμός των εκτρώσεων πρέπει να κρατηθεί σε ένα ελάχιστο ποσοστό. Το 2017 η Ομάδα για την Έκτρωση διατύπωσε το σύνθημα «Η έκτρωση είναι ΟΚ!», ως ένα μέσο απενοχοποίησης των εκτρώσεων. Πόζαραν στο εξώφυλλο ενός γνωστού φιλελεύθερου φεμινιστικού περιοδικού, φορώντας μπλούζες με το συγκεκριμένο σύνθημα, κάτι το οποίο πυροδότησε μια μεγάλη συζήτηση σχετικά με το κατά πόσο το να τοποθετείσαι με τη συγκεκριμένη έκφραση είναι παρατραβηγμένο. Σε πολλές περιπτώσεις το σύνθημα αποδείχθηκε ως το πιο ριζοσπαστικό και με στεναχωρεί όταν ακούω ανθρώπους που αυτοχαρακτηρίζονται αριστεροί να του ασκούν κριτική. Πολλοί από αυτούς υποστηρίζουν το δικαίωμα στην έκτρωση χωρίς περιορισμούς, αλλά δεν θα ήθελαν να δουν την έκτρωση να απενοχοποιείται. Παρόλα αυτά, το σύνθημα είναι ήδη αρκετά γνωστό και, χάρη στη συλλογική προσπάθεια πολλών φεμινιστ(ρι)ών, γίνεται όλο και πιο δημοφιλές.

Παρόλο που πολλοί άνθρωποι υποστηρίζουν, μέχρι ενός σημείου, το δικαίωμα στον τερματισμό της κύησης, θα έλεγα πως το κίνημα που απαιτεί την πλήρη άρση των περιορισμών στις εκτρώσεις είναι μικρό, αλλά δυναμικό. Κάποια από τα πιο ριζοσπαστικά μυαλά των αριστερών κινημάτων στην Πολωνία μπορούν να βρεθούν σε ομάδες υπέρ των εκτρώσεων. Κάποιες ριζοσπαστικές ομάδες που αξίζει να αναφερθούν είναι η Ομάδα για την Έκτρωση, η οποία κάνει εξαιρετική δουλειά προσπαθώντας να αναιρέσει το στίγμα που φέρει η πράξη της έκτρωσης και να την απενοχοποιήσει, ως κάτι το οποίο 1 στις 3 γυναίκες βιώνει κάποια στιγμή της ζωής της σύμφωνα με στατιστικές· η ομάδα Γυναικεία Συμφωνία για τις 8 Μάρτη διοργανώνει φεμινιστικές διαδηλώσεις με κεντρικό θέμα τις εκτρώσεις εδώ και 20 χρόνια· η θεματική ομάδα Πορεία για ασφαλείς εκτρώσεις διοργανώνει διαδηλώσεις κάθε χρόνο για τη Διεθνή Ημέρα για τις Ασφαλείς Εκτρώσεις (28 Σεπτεμβρίου)· τέλος, η ομάδα Εκτρώσεις Δίχως Σύνορα διευκολύνει την πρόσβαση στις ασφαλείς εκτρώσεις για όποια άτομα τη χρειάζονται, είτε αυτό παίρνει τη μορφή κάποιας συμβουλευτικής υπηρεσίας, είτε αυτό είναι η πρόσβαση σε χάπια ή φάρμακα, είτε είναι η οργάνωση ενός ταξιδιού σε κλινική εκτρώσεων στο εξωτερικό. Όλες/οι μοιραζόμαστε την ίδια οπτική· πως η έκτρωση είναι πιο πολύ κάτι πρακτικό και κομμάτι της ζωής, παρά ένα θέμα ντιμπέιτ μεταξύ των πολιτικών. Τα δικαιώματά μας δεν είναι προς συζήτηση!
Το κίνημα κατά των εκτρώσεων είναι επίσης αρκετά μικρό, αλλά έχει την υποστήριξη της κυβέρνησης και της εκκλησίας, καθώς και μια σημαντική οικονομική υποστήριξη. Κάνουν κάποιες ακτιβίστικες δράσεις στο δρόμο και συνήθως ο κόσμος είναι αρκετά επιθετικός προς αυτούς, λόγω της δικιάς τους επιθετικότητας και των αντικοινωνικών τους πρακτικών. Αρκετά συχνά τους συναντάς σε σημεία που κυκλοφορεί πολύς κόσμος να κρατάνε τεράστια πανό με εικόνες ματωμένων και διαμελισμένων εμβρύων που βρίσκονται στους τελευταίους μήνες της εμβρυϊκής ανάπτυξής τους. Επίσης, αρκετά συχνά περιφέρονται σε πολλές πόλεις της Πολωνίας προβάλλοντας αντίστοιχες εικόνες και τρομοκρατώντας τους περαστικούς με κλάματα μωρών που παίζουν από ηχεία στερεωμένα στα αμάξια τους. Τα αμάξια αυτά δέχονται επιθέσεις και συχνά καταστρέφονται.

Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε πως στην πραγματικότητα είναι επικίνδυνοι και πρέπει να τους επιβλέπουμε προσεκτικά. Ακόμη περισσότερο τώρα που υπάρχει πρόσφορο έδαφος για τη διεύρυνση τους. Τις τελευταίες μέρες (κατά τον Μάιο του 2020) συνέβησαν μια σειρά από ανησυχητικά γεγονότα. Ο πρόσφατα εκλεγμένος πρόεδρος του Ανώτατου Δικαστηρίου, Aleksander Stępkowski, υπήρξε στο παρελθόν ηγέτης του OrdoIuris, μιας συντηρητικής, καθολικής ομάδας ενάντια στις εκτρώσεις με μεγάλη επιρροή, η οποία προωθεί την πλήρη απαγόρευσή τους. Την ίδια ημέρα με την εκλογή, ο Υπουργός Δικαιοσύνης τίμησε δημόσια με μετάλλιο έναν ακτιβιστή κατά των εκτρώσεων, ο οποίος κακοποίησε μέχρι θανάτου μια έφηβη που προσπάθησε να κάνει έκτρωση. Παρακινούμενοι από αυτό, οι πολέμιοι των εκτρώσεων υιοθέτησαν μια καινούργια τακτική. Εκμεταλλευόμενοι την αλληλεγγύη μας, δημιουργούν ψεύτικες σελίδες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή διεισδύουν στις ομάδες υποστήριξης, προσποιούμενοι ανθρώπους ή οργανώσεις που προσφέρουν βοήθεια στην πρόσβαση στην έκτρωση. Έπειτα, παραπλανούν τους ανθρώπους ώστε να αποκτήσουν τα στοιχεία τους ή απλώς τους δίνουν ψευδείς πληροφορίες για τη διαδικασία της έκτρωσης.

5. Πως εμφανίστηκαν οι νέες προτάσεις για περαιτέρω περιορισμό του νόμου περί εκτρώσεων; Ποιες ήταν οι αλλαγές που εισηγήθηκε το νομοσχέδιο του 2016 και ποιος ήταν υπεύθυνος για τον σχεδιασμό του; Πώς αυτός συνδέεται με άλλους νόμους της πολωνικής κυβέρνησης, όπως π.χ. το νομοσχέδιο που απαγορεύει τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία;

Το νομοσχέδιο που ονομάστηκε «Σταματήστε τις Εκτρώσεις «επιχειρεί να εξαλείψει την πιθανότητα να τερματιστεί μια εγκυμοσύνη λόγω μη αναστρέψιμης βλάβης του εμβρύου ή λόγω ανίατης ασθένειας που απειλεί τη ζωή του. Τόσο το μίσος προς ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, όσο και η απαγόρευση της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και των εκτρώσεων προέρχονται από πρωτοβουλίες και οργανώσεις που συνήθως διαπλέκονται μεταξύ τους, εκπροσωπούν ακροδεξιές, συντηρητικές και μισογύνικες ιδεολογίες και έχουν στενές σχέσεις με την Καθολική Εκκλησία, που αποτελεί μια υπολογίσιμη πολιτική δύναμη στην Πολωνία.

6. Πώς αντέδρασαν οι υποστηρικτές του δικαιώματος στην έκτρωση; Πώς οργανώθηκε η διαδήλωση της Μαύρης Δευτέρας και ποια ήταν η επίδρασή της;

Θα ήταν αλήθεια αν λέγαμε ότι η Μαύρη Δευτέρα ήταν η μεγαλύτερη διαδήλωση στην Πολωνία μετά το 1989, με τους συμμετέχοντες να υπολογίζονται γύρω στους 150.000 σε όλη τη χώρα. Όταν η τότε πρωθυπουργός Beata Szydło ανακοίνωσε το σχέδιο της κυβέρνησης για περαιτέρω περιορισμούς στις εκτρώσεις το 2015, μια ομάδα στο facebook με το όνομα Κορίτσια για τα Κορίτσια δημιουργήθηκε αντανακλαστικά. Μέσα σε λίγες ώρες χιλιάδες άτομα έγιναν μέλη, συνδεδεμένα από την άμεση ανάγκη τους να αντιδράσουν. Όλοι μαζί αποφάσισαν να δράσουν χωρίς τη διαμεσολάβηση κομμάτων ή οργανώσεων. Διαδηλώσεις οργανώθηκαν σε πολλές μικρές ή μεγάλες πόλεις. Η κρεμάστρα έγινε το σύμβολο αυτών των διαδηλώσεων, καθώς παλιότερα αποτελούσε ένα κακόφημο μέσο έκτρωσης –και συχνά επικίνδυνο ή θανατηφόρο. Διάφορες κοινωνικές δράσεις συνόδευαν τις διαδηλώσεις, όπως για παράδειγμα η αποστολή μιας κρεμάστρας σε πολιτικούς που υποστήριζαν την απαγόρευση των εκτρώσεων ή γράμματα γυναικών που περιέγραφαν την περίοδό τους, στα πλαίσια μιας καμπάνιας που ονομάστηκε Δύσκολη Περίοδος για την Κυβέρνηση. Εκείνο το διάστημα δημιουργήθηκε η επιτροπή Σώστε τις Γυναίκες, η οποία συνέλεγε υπογραφές για το προσχέδιο ενός νομοσχεδίου που προέβλεπε τη χαλάρωση των περιορισμών στις εκτρώσεις.

Τον Σεπτέμβριο του 2016, όταν στη Βουλή τέθηκαν υπό διαβούλευση τα δύο πρότζεκτ -το Σώστε τις γυναίκες και το Σταματήστε τις Εκτρώσεις (το οποίο επιχειρούσε να εξαλείψει την πιθανότητα να τερματιστεί μια εγκυμοσύνη λόγω μη αναστρέψιμης βλάβης του εμβρύου ή λόγω ανίατης ασθένειας που απειλεί τη ζωή του)- διοργανώθηκαν δύο διαδηλώσεις (οργανωμένες από αριστερά ή φιλελεύθερα κόμματα). Παρόλο που συγκέντρωσαν πολύ κόσμο, δεν είχαν ιδιαίτερη επίδραση στην κυβέρνηση και έτσι έγινε ξεκάθαρο πως απαιτούνταν πιο ριζοσπαστικές δράσεις. Νέες ομάδες δημιουργήθηκαν, όπως η Πολωνική Πανεθνική Γυναικεία Απεργία -που δημιουργήθηκε κυρίως από γυναίκες που γνωρίστηκαν μέσω των δράσεων της διαδικτυακής ομάδας Κορίτσια για τα Κορίτσια στο facebook. Αποφάσισαν να διοργανώσουν μια απεργία εμπνευσμένη από την ιστορική δράση στην Ισλανδία. Η βασική ιδέα ήταν πως οι γυναίκες σε όλη την Πολωνία θα σταματούσαν τη δουλειά για μια ημέρα και αντί να κάτσουν στο σπίτι θα διαδήλωναν. Η απεργία πραγματοποιήθηκε την 3η Οκτωβρίου του 2016, παίρνοντας διάφορες μορφές. Η κορύφωσή της ήταν η διαδήλωση στη Βαρσοβία, ωστόσο υπήρξαν και πολλές διαδηλώσεις σε άλλες πόλεις. Οι γυναίκες που δεν μπορούσαν να απεργήσουν εκείνη την ημέρα ντύθηκαν στα μαύρα, κάποια σχολεία οργάνωσαν ειδικές διαλέξεις για τα δικαιώματα των γυναικών κ.ά. Οι διαδηλώσεις πλαισιώθηκαν από γυναίκες και άντρες διαφορετικών ηλικιών και γενιών, συμπεριλαμβανομένων πολλών νεαρών κοριτσιών για τις οποίες η Μαύρη Δευτέρα αποτέλεσε τη δίοδο στον ακτιβισμό.

Το μέγεθος και η κλίμακα της απεργίας έκαναν εντύπωση στην κυβέρνηση -δύο μέρες μετά τις διαδηλώσεις η Βουλή καταψήφισε τον αμφιλεγόμενο νόμο (που περιόριζε τις εκτρώσεις). Η κυβέρνηση ανακοίνωσε πως σκοπεύει να τροποποιήσει τον νόμο, αυστηροποιώντας τον, και να εξαλείψει τις εκτρώσεις στην Πολωνία, χρησιμοποιώντας όμως διαφορετική προσέγγιση, π.χ. προσφέροντας οικονομική βοήθεια στις γυναίκες που επιλέγουν να συνεχίσουν την κύηση, ακόμα και αν το έμβρυο πάσχει από κάποια ανίατη ασθένεια. Παρόλα αυτά το κίνημα δεν σταμάτησε και οι διαδηλώσεις συνεχίστηκαν σε πολλές πόλεις για αρκετές από τις επόμενες εβδομάδες.

7. Ποιοι συμμετέχουν και στηρίζουν αυτό το κίνημα; Υπάρχουν άλλες ομάδες που υποστηρίζουν τις δράσεις του ή οργανώνουν πρωτοβουλίες με άλλες ομάδες; Πώς οργανώνονται οι άνθρωποι σε αυτό το κίνημα; Ποιες/οι μπορούν να συμμετάσχουν και πόσο συχνά συναντιούνται;

Από την περίοδο που το νομοσχέδιο Σταματήστε τις Εκτρώσεις παρουσιάστηκε πρώτη φορά στη Βουλή επανέρχεται συστηματικά κάθε χρόνο. Οι διαδηλώσεις, παρόμοιες με την απεργία της Μαύρης Δευτέρας, επίσης οργανώνονται ξανά και παραμένουν μεγάλες και πολυπληθείς. Το κίνημα που δημιουργείται σε αυτές τις περιστάσεις δεν έχει κάποια ομοιογένεια στην πολιτική του ατζέντα, κάτι το οποίο μερικές φορές αποτελεί λόγο συγκρούσεων στο εσωτερικό του, καθώς πολλοί άνθρωποι ή ομάδες που συμμετέχουν στις διαδηλώσεις δεν επιθυμούν την αυστηροποίηση του νόμου, αλλά ούτε και την άρση των περιορισμών του. Η πιο αναγνωρίσιμη ομάδα που αναδύθηκε από τις διαδηλώσεις του 2016 -η Πολωνική Πανεθνική Γυναικεία Απεργία- ξεκίνησε με την πρόθεση να αποτελέσει μια οριζόντια οργάνωση, ωστόσο σύντομα διάφορες ηγετικές φιγούρες αναδύθηκαν από αυτήν και η ομάδα μετατοπίστηκε σε μια πιο θεσμική και φιλελεύθερη μορφή. Αν και δεν συμφωνώ απαραίτητα με την ατζέντα τους, πρέπει να ομολογήσω πως έχουν τεράστιες οργανωτικές δυνατότητες, κάτι που είναι σημαντικό όταν οι συνθήκες απαιτήσουν ξανά μαζικές διαδηλώσεις. Υπάρχουν επίσης διάφορες ομάδες με οριζόντια δομή που αναδύθηκαν από το κίνημα την περίοδο των διαδηλώσεων του 2016, οι οποίες έχουν μια πιο ριζοσπαστική οπτική. Μια από αυτές οργανώνει ετήσια από το 2018 την Πορεία για τις Ασφαλείς Εκτρώσεις, στη Διεθνή Ημέρα για Ασφαλείς Εκτρώσεις στις 27 Σεπτεμβρίου. Επίσης, υπάρχουν και άλλες άτυπες ομάδες, τα μέλη των οποίων συχνά διαπλέκονται (είναι μικρός αυτός ο χώρος). Αυτές εστιάζουν στην άμεση προσφορά βοήθειας σε γυναίκες που θέλουν να κάνουν έκτρωση, στην παροχή μέσων αντισύλληψης σε έκτακτες περιπτώσεις κ.λπ.